Cliquez ici pour lire l’article en FR.
Click here to read the article in ENG.
Cliquez ici pour lire l’article en FR.
Click here to read the article in ENG.
In de warme nazomer van 2022 verenigden ZIJkant en Wetopia 25 jongeren met heel verschillende interesses en achtergronden rond een stukje Brussel dat ze delen: het skatepark aan de Kapellekerk en de directe omgeving, in de Marollen. Het is een plaats en een buurt waar geen van hen zich echt vrij of veilig voelt. Samen bedachten ze hoe hun stad een meer inclusieve plek kon worden, voor henzelf, maar ook voor hun ouders, vrienden en buren. Hun voorstellen werden vertaald naar aanbevelingen voor stadsplanners. Met enkele concepten ging een team van architecten verder aan de slag.
Podcastreeks Girls Make The City
Luister naar de meisjes, hun beleving van de stad, en hun dromen voor een meer genderinclusieve openbare ruimte in deze podcast-reeks, gemaakt door Elena Dikomitis. De podcasts vind je ook terug op podcastplatforms als Apple Podcasts en Spotify.
Wall of Truth: één van de realisaties
De Wall of Truth is één van de realisaties van Girls Make The City. Lees meer hier.
Het project in een notendop
In 2022 lanceerde de Stad Brussel een projectoproep rond gender en stedenbouw. ZIJkant diende samen met Wetopia het project Girls Make The City in, dat samen met zes andere projecten werd weerhouden. Ook equal.brussels, de dienst voor gelijke kansen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, steunde het initiatief.
Regenerative design
ZIJkant ging voor dit project in zee met regenerative development practitioner Joke Quintens die met Wetopia werkt rond samen stad maken, in nieuwe allianties en vanuit het potentieel van een plaats. Eerdere Wetopia-projecten met jongeren vonden reeds plaats in Kaapstad en Marseille. Joke Quintens ontwierp de methodologie van Girls Make The City en nam de inhoudelijke begeleiding van het co-creatieproces op zich.
De deelnemers
Aan het proces nemen 25 meisjes en jonge vrouwen deel. Ze wonen in de Marollen, gaan er naar school of gebruiken het skatepark. Ondanks hun gedeelde plaats zouden velen elkaar nooit ontmoeten, aangezien de kaarten van hun levens heel anders zijn geschud.
Ze komen uit zes organisaties/collectieven:
- Le Foyer des Jeunes des Marolles is een jeugdcentrum in hartje Marollen, waar jongeren terechtkunnen voor hulp bij schoolwerk, naschoolse activiteiten en uitwisseling. Animatrice Rachida El Baghdadi ondersteunt de workshops van Joke Quintens (Wetopia).
- De bewoners van de dichtbevolkte sociale woonblokken kunnen terecht in de antennes van Habitat & Rénovation voor koffie, raad en bijstand, maar ook om deel te nemen aan gemeenschapsprojecten om hun buurt te verbeteren. Buurtwerker Francesca Gualino zet mee haar schouders onder het project.
- Les Mèrolutionnaires zijn zoals hun logo met opgeheven vuist: strijdvaardig. Dit collectief van moeders en buurtbewoonsters ijvert onder leiding van Ikram Moudden Ridai voor een veilige en warme buurt. Hun feesten zijn bekend tot ver buiten de Marollen.
- Het Sint-Jan Berchmanscollege kijkt uit over het skatepark van de Ursulinen, naast de Kapellekerk.
- Op dit skatepark oefenen steeds meer skatemeisjes hun tricks, gesterkt door de feministische slogans die het grauwe beton kleuren.
- Ook de rollergirls claimen de stad op wielen. Sommigen verenigen zich in de vzw La Patinerie, die elke woensdag meet ups organiseert voor meisjes, vrouwen en personen die niet beantwoorden aan de klassieke cisgendernormen.
De ondersteuners
De meisjes maken de stad, maar ze doen dat met de hulp van deze ondersteuners en inspiratoren.
- Het architectuurcollectief, bestaande uit studenten Thijs Vleeschouwer en Rebecca van Daalen, architect/artivist Laura Nsengiyumva en community architect Kevin Kimwelle, bouwen samen met de deelnemers de ideeën verder uit. Socioloog Fien Van Rosendaal sluit hierbij aan.
- De analytische inzichten van het feministische platform L’architecture qui dégenre voeden het project.
- Artiesten Nora Juncker en Manon Brûlé, de makers van de empowerende fresco’s op het skatepark, ontwerpen de illustratie en de visuals van Girls Make The City.
- Cultureel centrum Les Brigittines verwelkomt ons als het buiten te hard waait.
- Podcastmaker Elena Dikomitis capteert de dromen van de meisjes.
- Fotograaf Lynn Delbeecke legt alles vast op beeld.
- equal.brussels en de Stad Brussel steunen het project
Het proces
- WORKSHOP 1: DE PLAATS BEGRIJPEN
Tijdens de eerste ontmoeting trekken we door de Marollen, langs alle deelnemende organisaties. De meisjes vertellen waarom ze meedoen met dit project.
Vervolgens scannen we elke plek aan de hand van drie vragen. Wat creëert er 1) energie, 2) een aangenaam gevoel, 3) vrijheid (en wat niet)?
Achteraf krijgen de meisje een ansichtkaart mee met dezelfde vragen, die ze kunnen stellen aan hun familie, vrienden, buren…
De resultaten van deze workshop lees je in deze drietalige brochure.
- WORKSHOP 2: HET POTENTIEEL VAN DE PLAATS ZIEN
Tijdens een tweede ontmoeting vatten we post onder de bomen aan Les Brigittines. We brengen alle bevindingen samen van de verkennende wandeling en de bijdragen van de postkaarten, en denken na waarom mensen van deze buurt houden. Wat is er goed voor meisjes en wat kan er beter, zowel rond het skatepark als breder, in de Marollen?
We komen tot zeven sterktes. Dit is het potentieel van de plek.
Hoe kunnen deze sterktes waarde geven aan concrete interventies? Het wordt al snel duidelijk dat er niet per se gebouwd moet worden om de publieke ruimte inclusiever te maken. Sociale interventies, gedragen door de meisjes zelf, zijn des te belangrijk.
- Interventies in de publieke ruimte: zitplaatsen, verlichting, sociale interactie, zichtbaarheid, open ruimtes zonder hekken, sportactiviteiten voor meisjes (gevechtssport, yoga…), vrouwentoiletten, groen, kleur
- Bezetten van de publieke ruimte: organiseren van evenementen of sportactiviteiten voor meisjes, skate- en rollerskatelessen op het skatepark
- Samenwerken in de publieke ruimte: sensibilisering bij mannen, jongens en de bredere omgeving: berichten en slogans, bondgenootschappen smeden, debat en uitwisseling
De resultaten van deze workshop lees je in deze drietalige brochure.
- WORKSHOP 3: ROLLEN OM HET POTENTIEEL TE ONTWIKKELEN
Stad maken is teamwerk. Om duidelijk te maken dat iedereen een verantwoordelijk heeft in het publieker maken van de publieke ruimte, spelen we een rollenspel. Wie kan wat doen?
De resultaten van deze workshop lees je in deze drietalige brochure.
- WORKSHOP 4: CONCEPTEN VOOR INTERVENTIE, BEZETTING EN SAMENWERKING
Op de laatste workshop ontmoeten de meisjes de architecten. We verdelen hen in groepen volgens de drie pistes: 1) fysieke interventies, 2) claimen van de ruimte via programmatie en activiteiten en 3) sensibilisering en samenwerking.
Inspirerende voorbeelden uit andere landen helpen hen op weg. Samen komen ze tot negen voorstellen om de publieke ruimte inclusiever te maken.
Al de ideeën en concepten van de meisjes worden gebundeld in deze drietalige brochure.
- CO-DESIGNING WORKSHOPS
De architecten werken samen met enkele deelnemers in twee extra workshops verder aan deze negen voorstellen. Ze destilleren concepten uit elk van de drie pistes (fysieke interventies/bezetten van de ruimte/samenwerking met jongens en mannen), die worden gevalideerd door de volledige groep.
De realisatie van deze drie (sociale) ontwerpen wordt bij het drukken van deze publicatie (december 2022) in gang gezet, en zal worden voortgezet in 2023.
- Een opblaasbare bubbel/uitklapbare kiosk die eender waar neergezet kan worden, en snel opgebouwd en afgebroken wordt. Hier kunnen de meisjes muziek maken, films projecteren, of gewoon gezellig samenzijn.
- Programmatie van de bezetting van de ruimte met en door meisjes: ateliers zeefdrukken, bouwen van skatemodules voor beginners, (roller)skatelessen, initiatie gevechtssport…
- Een ‘wall of truth’: inname van een muur met feministische quotes, boodschappen, foto’s… om te sensibiliseren en gelinkt aan activiteiten bv workshops micro-agressie.
Inhuldigingsfeest en vervolg van Girls Make The City
Tijdens een buurtfeest op het Kapelleplein, georganiseerd door Les Mèrolutionnaires, worden de nieuwe installaties ingehuldigd. Meisjes met heel verschillende achtergronden hebben de handen in elkaar geslagen. Dit is ook hun buurt. Dankzij het co-creatieproces dat ze samen vormgaven en de samenwerkingen die ze beklonken, hebben deze stedelingen hun plaats geclaimd, in woord en daad.
Maar het verhaal stopt hier niet: ZIJkant en Wetopia blijven ijveren bij de stad om structureel werk te maken van de kant-en-klare voorstellen van de deelnemers van Girls Make The City, en de publieke ruimte écht publiek te maken.
Brochure met aanbevelingen voor stadsmakers
Hoe kunnen we van de publieke ruimte een echt publieke plaats maken? Met die vraag startte Girls Make The City. In deze brochure lees je meer over het project, en ontdek je onze aanbevelingen voor stadsplanners en beleidsmakers.
Gender & publieke ruimte
Met Girls Make The City bouwt ZIJkant verder op het thema gender en publieke ruimte, na drie edities van feministische fietstochten en muurschilderingen. Steeds meer beseffen we dat de genderdiscriminaties waarrond we al decennia campagnevoeren – de loonkloof v/m, de ondervertegenwoordiging van vrouwen, (seksueel) geweld – in stand worden gehouden door de organisatie van deze ruimte. Tegelijk zijn steden niet in steen gebeiteld: als plekken van vernieuwing en ontmoeting zetten ze vrouwen aan tot actie.
Met Girls Make The City wilde ZIJkant gendersensitieve stadsplanning op de agenda zetten. Dit Brusselse project is voor ons slechts het begin. De vele reacties, stage-aanvragen en de media-aandacht tonen aan dat dit thema lééft; ondanks het feit dat het zo oud is als – welja – de straat.
Waarom meisjes* (en iedereen die zich zo identificeert)?
Een bijzondere groep in genderplanning zijn de tienermeisjes. In tegenstelling tot hun mannelijke leeftijdsgenoten vormen zij een van de meest onzichtbare groepen. Populaire films en series met tienermeisjes in de hoofdrol hebben niet de stad maar de slaapkamer als decor. Volgens onderzoeker Eva James spreken meisjes inderdaad veel vaker binnen af, omdat ze zich niet thuis voelen op straat.
Dat blijkt ook uit het grote buitenspeelonderzoek van Kind & Samenleving (2019): er spelen veel minder meisjes (37 %) buiten dan jongens (63 %). Bij jonge kinderen is er nog bijna een evenwicht, maar in de leeftijdsgroep van 9 tot 11 jaar zijn nog maar 27 % van de buitenspelende kinderen meisjes. Meisjes van alle leeftijden spelen ook vaker onder toezicht van volwassenen. De onderzoekers telden bovendien veel minder meisjes bij de kinderen die onderweg waren, wat hen doet besluiten dat meisjes gewoon minder aanwezig zijn in de publieke ruimte dan jongens.
Specifiek voor tienermeisjes speelt het (gevoel van) onveiligheid. Volgens Plan International maakten negen op de tien meisjes in Antwerpen, Brussel en Charleroi reeds seksuele straatintimidatie mee. De helft van die meisjes past hun gedrag aan op straat of op het openbaar vervoer, waardoor hun bewegingsvrijheid fundamenteel wordt beperkt. Ze vermijden bepaalde plaatsen, nemen een andere route, gaan enkel samen met een vriend op stap of kleden zich anders.
Wat hen ook parten speelt: de ‘mannelijke’ inrichting van de openbare ruimte. Volgens het buitenspeelonderzoek zijn sportzones echt jongensplekken (15 % meisjes). Niet dat meisjes niet graag voetballen of basketten, ze voelen zich niet welkom in een plek die door anderen – meestal jongens – wordt gedomineerd en waar competitie centraal staat.
Geïnspireerd door buitenlandse initiatieven zoals het Engelse ‘Make Space for Girls’ wil ZIJkant de stad aan de meisjes geven, zodat zij hun plek kunnen opeisen.
Het is bovendien meermaals bewezen dat een inclusieve openbare ruimte iedereen ten goede komt. Een veilige, sociale, toegankelijke en gemixte buurt zorgt voor meer interactie en sociale cohesie. Een win-win voor iedereen, dus.
Lees meer over het thema gender en publieke ruimte in deze drietalige brochure.
Winnaar Matexi Awards
Ons project won de prijs voor meest verbindende buurtinitiatief in de categorie ‘particulieren’ op de zevende editie van de Matexi Awards. Zowel lokale overheden als particulieren konden een project indienen dat de verbondenheid tussen buren versterkt én de leefbaarheid van buurten vergroot. Naast de prijs voor het meest verbindende initiatief is er ook de prijs voor het groenste initiatief. Bij beide worden een juryprijs en een publieksprijs uitgereikt. Dit jaar waren er 140 inzendingen.
Tijdens een feestelijke awardshow op donderdagavond 24 november werden de 20 laureaten in de bloemetjes gezet. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem en voorzitter van het Investeringscomité Gaëtan Hannecart reikten samen de prijzen uit.
Ondertussen in Molenbeek: Girls Play The City
Wat hebben meisjes en vrouwen nodig om vrij en veilig te kunnen sporten en bewegen buiten? Met deze vraag klopte Nabil Fallah (Molenbeek Rebels) aan bij ZIJkant. Zijn basketmeisjes trainen zelden buiten, en bevestigen daarmee een algemene tendens: vanaf 9 jaarspelen meisjes veel minder buiten dan jongens, zegt het grote buitenspeelonderzoek van Kind & Samenleving (2019). In mei 2023 trapten we samen met Wetopia en 15 jonge vrouwen Girls Play The City af, een nieuw hoofdstuk in onze koers naar een gendersensitieve publieke ruimte. Deze keer lag de focus op de creatie van een feministische sport- en speelzone.
Volgens hetzelfde buitenspeelonderzoek is het genderonevenwicht nog groter in sportzones: hier is slechts 15% van alle buitenspelende kinderen meisje. Niet dat meisjes niet graag voetballen of basketten, ze voelen zich niet welkom in een plek die door anderen – meestal jongens – wordt gedomineerd en waar competitie centraal staat.
Die tendens zet zich ook verder als meisjes ouder worden. Wie als vrouw* gaat fietsen of joggen, zal wellicht langer nadenken over de route en het tijdstip van de dag dan een man, en vrouwen die in het park of op een pleintje dansen, yoga beoefenen, skaten of tegen een balletje trappen weten dat ze zullen worden aangesproken, nagestaard of soms lastiggevallen.
Foto’s: Lynn Delbeecke
Inclusief basketterrein: één van de realisaties
Op 13 september dribbelden de Molenbeek Rebels de eerste basketbal op het net geverfde kunstwerk in het Westpark. De grondschildering is één van de resultaten van Girls Play The City, een initiatief van ZIJkant en Wetopia. In samenwerking met de Molenbeek Rebels, Atlemo, Periferia en Toestand verenigden zij jonge vrouwen uit de buurt rond de vraag wat zij nodig hebben om vrij en veilig te bewegen in het park. Een kleurrijk en inclusief basketterrein was één van de voorstellen.