In De Morgen verscheen vandaag een opiniestuk van Marleen Temmerman – sp.a-senator, hoogleraar aan UGent, hoofd van de Vrouwenkliniek van UZ Gent, en vanaf oktober directeur bij de Wereldgezondheidsorganisatie – waarin ze pleit voor een uitgebalanceerde wetgeving rond discreet bevallen.

Moeders die hun kind klaarleggen voor de eerlijke vinder verlaten hun kind en zijn daarvoor strafbaar. Maar wanneer doet een mama zoiets? Als ze het kind eigenlijk niet wou, als ze niet wil dat de vader of haar eigen ouders het weten, of als ze het niet kan onderhouden.

Zo iemand is in elk geval radeloos en wil alle banden met het kind doorknippen. Niet alleen de emotionele, maar ook de juridische linken moeten worden uitgewist. In sommige landen is daar een oplossing voor: een moeder kan in een materniteit anoniem gaan bevallen. Dan gebeurt dat met de juiste medische zorgen én kan het kind worden vrijgegeven voor adoptie in een gezin waar het wel gewenst is.

In de Senaat heb ik samen met collega Guy Swennen een voorstel tot wijziging van het burgerlijk wetboek neerliggen, waarbij bevallen in discretie mogelijk wordt gemaakt. Het voorstel hadden we maar over te nemen van de vorige legislaturen. Toch is er een dringende nood gezien een ongewenst zwangere vrouw in België niet veel keuzes heeft. Ofwel breekt ze de zwangerschap vroegtijdig af, ofwel bevalt ze officieel en staat ze het kind af voor adoptie. Helaas zijn er daarnaast ook nog een aantal clandestiene bevallingen, met in het beste geval een wegwerpkind tot gevolg (de vondelingenschuif).

Bevallen in Frankrijk

Een ongewenst zwangere vrouw die de stap niet zet naar een clandestiene bevalling en die de zwangerschap niet vroegtijdig wil beëindigen, kan in België enkel ‘officieel’ bevallen. Dat brengt met zich mee dat de identiteit van de moeder vermeld zal worden in de geboorteakte.

Voor een aantal ongewenst zwangere vrouwen is die identificatie een probleem. Ze wensen afstand te doen van het kind, zonder hun gegevens achter te laten. Op die manier kunnen zij en hun omgeving in de toekomst niet worden geconfronteerd met de ongewenste zwangerschap en met de persoon of de omstandigheid die ze heeft veroorzaakt. Die vrouwen gaan op zoek naar een mogelijkheid om in de volledige anonimiteit te bevallen. In België bestaat er geen legale mogelijkheid om anoniem te bevallen.

Een ongewenst zwangere vrouw die anoniem wil blijven, kan onder meer terecht in Frankrijk. Een derde van de vrouwen dat in Rijsel anoniem bevalt, is afkomstig uit België. Het Franse systeem van de anonieme bevallingen (‘accouchement sous X’) laat de biologische ouders toe hun identiteit geheim te houden en geen enkele inlichting te geven bij de geboorte van het kind. De geboorteakte vermeldt enkel een X waar normaal de naam van de ouders zou moeten komen. Het kind wordt onmiddellijk na de geboorte toevertrouwd aan een instelling, met het oog op een adoptie.

Het Franse systeem is echter zwaar onder druk gekomen door aanhoudend protest van de X-kinderen in Frankrijk en België. Ze vinden het onaanvaardbaar dat ze niet bij machte zijn hun geboorteouders op te sporen. In een poging de rechten van de X-kinderen te verzoenen met het recht van de ouders om anoniem te blijven, stuurde Frankrijk de procedure van de anonieme bevalling in 2002 bij. Er werd een Nationale Raad voor toegang tot persoonsgegevens opgericht. Via die Raad kunnen X-kinderen een poging ondernemen om hun biologische oorsprong te achterhalen.

X-kinderen

De wetswijziging die wij met sp.a voorstellen om discreet (en dus niet anoniem) te bevallen, stelt het recht van de geboorteouders om hun identiteit geheim te houden niet in vraag. Bij een discrete bevalling blijven de gegevens van de ouders verborgen, maar heeft het afstandskind recht op toegang tot die gegevens (inclusief de identiteit) bij het bereiken van een bepaalde leeftijd en mits het doorlopen van een bepaalde procedure.

Een systeem van bevallen in discretie is een eerlijke oplossing om het X-kind te beschermen zonder de belangen van de anonieme moeders uit het oog te verliezen. Bevallen in discretie staat toe dat de naam van de moeder niet vermeld wordt in de geboorteakte, maar wel in een gesloten register, dat enkel toegankelijk kan zijn mits een bepaalde procedure wordt doorlopen en mits zowel de moeder als het kind daartoe toestemming hebben gegeven.

Het systeem behoudt de voordelen van de anonieme bevalling, maar elimineert de negatieve gevolgen ervan. Een zwangere vrouw die dat om een of andere reden wenst, kan haar zwangerschap of bevalling geheimhouden. De geboorte gebeurt onder professionele begeleiding en in de beste omstandigheden. De moeder kan, indien zij dit wenst, zowel voor als na de geboorte begeleid worden. Ook psychisch, zodat zij beter zal kunnen omgaan met de gevoelens van schande, schaamte, teleurstelling, enzovoort, waarmee zij ongetwijfeld te maken krijgt. Een passende begeleiding zal er ook toe bijdragen dat de moeder een weloverwogen beslissing kan nemen.

In bepaalde gevallen kan allicht zelfs worden voorkomen dat de vrouw werkelijk tot afstand overgaat. Bovendien wordt gewaarborgd dat de bevalling zal plaatsvinden in een goed ziekenhuis met de nodige en fatsoenlijke medische bijstand.

Met het gesloten nationaal register kan een afstandskind later de afstammingsbanden opzoeken, niet op eigen houtje, maar met hulp en begeleiding van een professionele dienst. Een afstandsmoeder kan opzoeken hoe het met haar kind gaat. Ook de (vermoedelijke) vader kan toegang krijgen tot het register.

Jaarlijks zijn er in ons land een tiental gevallen van baby’s die na een eenzame bevalling dood worden geboren of voor dood worden achtergelaten. De problematiek van babysterfte, babymoord en het te vondeling leggen van pasgeborenen kan voor een deel ondervangen worden door een uitgebalanceerde wetgeving rond discreet bevallen. Daarvoor moeten we de moed hebben het delicaat doch dringend politiek en ethisch debat aan te vatten.

Moeders of meisjes die in alle discretie én met veilige medische zorgen kunnen bevallen en doorgaan zonder het kind. Het klinkt hartverscheurend, maar liever dat dan een dood kind en een kindloze mama in de psychiatrie of de gevangenis.