Voor 2005 waren er in België amper cijfers over lonen, en nog minder over de loonkloof v/m. Veertien jaar later is Equal Pay Day een merknaam en trending op Twitter. Onze nationaal secretaris Vera Claes, de moeder van de Belgische Equal Pay Day, blikt terug en vooruit voor de blog van ABVV-Metaal.
Het is 2004 en snikheet. Dat hoeft niet te verbazen, want ik zit in een sauna. Samen met mijn hartsvriendin bespreken we de wereldproblemen, te beginnen met onze wederhelften.
Ik heb net Michael Moore’s Stupid white men gelezen, waarin de auteur op hilarische maar bijtende wijze Amerikaanse mistoestanden genadeloos in beeld brengt. In zijn bestseller klaagt hij ook het racisme en seksisme aan dat welig tiert, net zoals de onmacht van de gewone Amerikaan tegenover de domme belangenpolitiek van het Bush-regime.
Hij roept mannen op om meer solidair te zijn met vrouwen, die schandalig minder verdienen dan hun mannelijke werkmakkers. Hij schrijft over een grote manifestatie voor gelijk loon die plaatsheeft op die dag van het jaar dat vrouwen eindelijk evenveel hebben verdiend als hun mannelijke collega’s het jaar voordien. Die dag noemen ze in de VS Equal Pay Day.
“Laten we ook in België zo’n dag organiseren,” stel ik voor, “want ongetwijfeld zijn ook de vrouwen hier flink benadeeld in hun loon.” Wanneer we de dagen nadien op zoek gaan naar cijfers en statistieken om de loonkloof in ons land te berekenen, komen we van een koude kermis thuis. Er is amper cijfermateriaal. Met uitzondering van de officiële barema’s in overheidsdiensten en sectoren, zijn de salarissen in België een goed bewaard geheim.
We beseffen dat dit in het voordeel is van de werkgever en de individuele werknemer die assertief genoeg is om zoveel mogelijk loon en bijkomende voordelen voor zichzelf te onderhandelen. Gelukkig zijn er cao’s en collectieve loononderhandelingen, zodat je er als werknemer niet overal alleen voorstaat. Een van de eisen die we als organisatoren van de eerste Belgische Equal Pay Day dan ook vragen, is meer loontransparantie. We spreken dan 2005, en volgens onze – moeizaam bij elkaar gesprokkelde – berekeningen bedraagt de loonkloof tussen vrouwen en mannen maar liefst 28 %.
Intussen zijn we 13 jaar verder en is onze Equal Pay Day een merknaam geworden, niet alleen omdat we elk jaar met de nieuwste loonkloofcijfers en een goed onderbouwd dossier de loonongelijkheid zwart op wit bewijzen, maar ook omdat we met een sterk, vaak controversieel filmpje onze boodschap kracht bij zetten.
De loonkloof in maandlonen bedraagt nog altijd 20 %. Aan dit tempo moeten we nog 40 jaar campagnevoeren en zullen vrouwen en mannen pas gelijke lonen hebben in 2058. Een meer bemoedigend cijfer zien we in de uurlonen. Dankzij onze Equal Pay Day-acties is de loonkloof hier met bijna twee derde gedicht, van 15 % naar 5 %. De grootste boosdoener is dus het vele deeltijds werk van vrouwen. In 2016 werkte bijna de helft (45 %) van alle loontrekkende vrouwen deeltijds, tegenover amper 11 % van de mannen. Als we daaraan willen verhelpen, moeten we er met z’n allen voor zorgen dat het werk en de zorg beter verdeeld worden, dat we het oude kostwinnersmodel voorgoed achter ons laten en dat we voluit voor arbeidsduurvermindering gaan voor iedereen.
In de EPD-campagne van dit jaar focussen we in het bijzonder op die andere kloof, die het logische gevolg is van ongelijk loon: de pensioenkloof tussen vrouwen en mannen. Als we terecht verontwaardigd zijn over de loonkloof, dan is de enorme pensioenongelijkheid helemaal een schande. Niet alleen zijn onze Belgische pensioenen bij de laagste van Europa, het verschil tussen een vrouwen- en een mannenpensioen bedraagt maar liefst 25 %. We hebben het dan over het pensioen van wie vandaag op rust gaat. Deze jonggepensioneerden zijn de babyboomers waarvan de vrouwen in de jaren ‘70 mee de arbeidsmarkt veroverden. Die 25 % is dus nog een optimistisch cijfer, want het gemiddelde wettelijke pensioen van een alleenstaande werknemer in België bedraagt 1.101 euro, dat van een alleenstaande werkneemster 763 euro. Zevenhonderddrieënzestig euro, dat is maandelijks nog geen 25 euro per dag. Hier is de pensioenkloof zelfs 31 %, een regelrechte schande voor het welvarend land waarin we leven.
En daar stopt het niet. Wie de aanvullende pensioenen, de zgn. tweede pijler, onder de loep neemt, wordt pas helemaal nijdig. Gemiddeld is het aanvullend pensioen van een vrouw slechts 53 % van dat van een man. De pensioenkloof in de aanvullende pensioenen bedraagt dus maar liefst 47 %. Dit is geen kloof meer maar een regelrecht ravijn. Indignez-vous, neem dit niet, is dan ook mijn oproep.
De loonkloof en bijgevolg de pensioenkloof roepen terechte verontwaardiging op. We moeten die samen aanpakken. Vrouwen zijn gesjareld omdat ze minder verdienen, meer deeltijdse jobs (moeten) doen en in sectoren en jobs werken met lagere lonen, met alle gevolgen van dien voor hun latere pensioen. De pensioenongelijkheid moeten we dan ook aanpakken door de loonkloof te verkleinen. Dat kan alleen maar als we ook de participatie van vrouwen en mannen op de werkvloer meer in evenwicht brengen.
Laten we pleiten voor het recht op voltijds werk, maar dan via een collectieve arbeidsduurvermindering. Alleen zo is er ook genoeg tijd voor zorg en vrije tijd, zonder verlies van loon. Natuurlijk is er daarnaast nood aan een goed uitgebouwd zorgaanbod, toegankelijke kinderopvang en ouderenzorg, zodat iedereen ook voltijds aan de slag kan. En laten we eindelijk werk maken van de pensioensplit bij partners, waarbij het inkomen van beiden zodanig verdeeld wordt dat zowel de vrouw als de man gelijke rechten opbouwt.
Je vindt deze blogpost ook hier.