Wist je dat de legendarische wiskundige en filosofe Hypatia gelyncht werd in het oude Alexandrië?

“Er was in Alexandrië een vrouw met de naam Hypatia, dochter van de filosoof Theoon, die in de literatuur en wetenschap zo succesvol was, dat zij alle filosofen van haar tijd overtrof. (…) Veel toehoorders kwamen van ver om door haar onderwezen te worden.” Zo schrijft haar tijdgenoot, de historicus Socrates Scholasticus.

Hypatia leefde van ongeveer 355 tot 415 in Alexandrië, toen een van de belangrijkste kennis- en handelscentra van het Romeinse Rijk. Haar vader leidde haar op in de wiskunde en de astronomie en zij breidde haar studie zelf uit naar de filosofie, mechanica en muziek.

Over haar leven en werk is weinig gedocumenteerd, maar zeker is dat ze veel aanzien genoot als filosofe, wetenschapper, auteur en docente. Rond 400 trad Hypatia aan als het eerste vrouwelijke hoofd van de Alexandrijnse Platoonse school. Sommige bronnen beweren dat Hypatia de uitvindster was van het astrolabium, een antiek navigatietoestel waarmee de plaats en hoogte van een hemellichaam kan berekend worden. Andere documenten vertellen dat ze een hydrometer bouwde, een instrument waarmee de dichtheid van vloeistoffen gemeten kan worden. Ze schreef ook commentaren bij de werken van geleerden, waarin ze hun theorieën begrijpelijk uitlegde aan haar studenten. Jammer genoeg zijn er geen teksten van haar hand bewaard gebleven, onder meer door de verwoesting van Alexandrië in 643.

In een tijd waarin het christendom aan een opmars bezig was, werden Hypatia’s wetenschappelijke inzichten en eigenzinnigheid afgedaan als ketterij en hekserij. Maar waarschijnlijk was het een machtsstrijd tussen politieke heersers die haar fataal werd. Ze werd op gruwelijke wijze vermoord door een opgejutte christelijke menigte. Socrates Scholasticus vertelt: “Daarom wachtten enkelen (…) haar op haar thuisweg op, trokken haar uit de koets, brachten haar in de kerk met de naam Caesarion, waar zij naakt uitgekleed en dan met bakstenen doodgeslagen werd. Nadat ze haar lichaam in stukken uiteen getrokken hadden, brachten ze haar verminkte ledematen naar een plaats met de naam Kinaron en verbrandden ze daar.”

Hypatia van Alexandrië was een vrijgevochten vrouw die zich gedroeg als wetenschapster, niet als vrouw. Ze was ruimdenkend en kritisch en dwong respect af, zelfs als vrouw in een mannenwereld. Vandaag blijft ze het symbool van intellectuele autonomie, een feministisch icoon dat in een vrouwonvriendelijke wereld een vrij en zelfstandig leven leidde en daarvoor een zware prijs betaalde.

In de rubriek ‘zij-verhalen’ zetten we maandelijks een iconische vrouw in de schijnwerpers. Want hoewel vrouwen al eeuwenlang de toekomst mee vorm geven, zijn het toch vaak mannen die eeuwige roem vergaren. En dat willen wij graag anders zien.

Lees de eerdere zij-verhalen van Geraldine Doyle, de zusjes Brontë, en Fien Troch.