An inconvenient question
Deze video bevat provocerende beelden.
Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be
Hoeveel verdien jij? Het blijft een ongemakkelijke vraag. Dat bewijst een onderzoek dat ZIJkant liet uitvoeren door Ipsos. Bijna de helft van de Belgen weet niets over het salarispakket van vrienden of collega’s, laat staan over dat van hun leidinggevende. Een even groot aandeel praat dan ook niet over het eigen loon met collega’s of hun baas. Vrouwen blijken de grootste dupe van dit taboe: meer dan zes op de tien heeft geen idee van het loon van collega’s met andere functies, meer dan zeven op de tien tast in het duister over het loonpakket van hun overste. Met deze laatste bespreken ze zelden hun eigen loon.
Het gebrek aan transparantie houdt de loonkloof v/m in stand. Die bedraagt nog steeds 21%, waardoor ZIJkant al voor de twintigste keer een Equal Pay Day-organiseert. De dag voor gelijk loon valt dit jaar op 17 maart 2024.
Om het taboe te doorbreken voert ZIJkant op 18 maart actie aan stations in Vlaanderen en Brussel: voorbijgangers mogen kiezen op welke ongemakkelijke vraag ze het liefst antwoorden, die over hun seksleven of die over hun loon. Op 20 maart verwelkomen we o.a. Europees commissaris voor Gelijkheid Helena Dalli op het panelgesprek ‘Let’s talk about money’.
De loonkloof bij de gemiddelde brutojaarlonen bedraagt volgens de nieuwste statistieken van het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen (datajaar 2021) nog steeds 21%. De symbolische datum van Equal Pay Day valt daarom op 17 maart. We boekten hiermee een kleine vooruitgang: de loonkloof is met 0,6 procentpunten gedicht ten opzichte van de cijfers in 2020. Als weamper vier procentpunten opschuiven op zeven jaar, dan moeten we nogzeker 37 jaar wachten op gelijk loon.
CAMPAGNE 2024: An inconvenient question
Dit jaar ‘vieren’ we de twintigste editie van Equal Pay Day, al is er natuurlijk weinig reden tot feest. De loonkloof is hardnekkig, en dat heeft veel te maken met het feit dat mensen rare toeren uithalen als hen wordt gevraagd hoeveel ze verdienen. Zeker wie zijn bankrekening stevig gespekt ziet, zal wel twee keer nadenken vooraleer hij (de loonkloof bewijst dat dit vooral mannen zijn) open kaart speelt. Communicatiebureau mortierbrigade en productiehuis Czar gingen voor Equal Pay Day aan de slag met de absurde stressreacties die de ‘inconvenient question’ bij mannen oproept en maakten een campagnespot die je al even ongemakkelijk doet voelen.
De video wordt gelanceerd op 17 maart, Equal Pay Day zelf.
ONDERZOEK IPSOS: Loon is taboe
Om het taboe rond lonen in kaart te brengen voerde onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van ZIJkant een online-enquête uit bij duizend werkende Belgen, onder wie evenveel mannen als vrouwen.[1] Er werd gepeild naar hun kennis over het loonpakket van vrienden, collega’s (met en zonder vergelijkbare functie) en leidinggevenden. Ook werd gevraagd in welke mate de respondenten praatten over hun eigen loon. De resultaten bevestigen de vermoedens:
1.We weten weinig over het loonpakket van vrienden, collega’s en leidinggevenden.
Zo weet meer dan de helft van de Belgen (56%) niets over het loonpakket van collega’s met een andere functie. 28% heeft hier een idee van grootteorde en slechts 17% kent de cijfers. In kleine ondernemingen is de onwetendheid groter dan in (middel)grote ondernemingen.
Bij collega’s met een gelijkaardige functie is de kennis groter, maar details blijven desalniettemin onbekend: 35% kent de grootteorde van het loon van collega’s die hetzelfde werk doen, maar geen details. Een derde van de respondenten heeft zelfs geen idee van grootteorde, dit loopt bijna op tot de helft in kleinere bedrijven.
Niet verwonderlijk is het salarispakket van de baas taboe: 66% weet hier niets over. Dit cijfer ligt beduidend hoger bij vrouwen (74% tegenover 58%, zie ook puntje 3).
Opmerkelijk: ook bij vrienden heeft bijna de helft (44%) het raden naar loonfiches, al heeft 42% hier wel een idee van grootteorde. Uitzondering hierbij zijn jongeren, die duidelijk een beter beeld hebben van wat hun vrienden verdienen (50% kent grootteorde, 27% kent ook de details). Deze transparantie verdwijnt duidelijk zodra mensen carrière beginnen maken: vanaf 35 jaar weet de meerderheid niet wat vrienden verdienen.
2. We praten niet over ons loon met vrienden, collega’s en leidinggevenden.
Tegenover collega’s met een niet-vergelijkbare functie praat de helft niet over het loon (51%). In Vlaanderen (54%) is er meer taboe dan in Brussel (43%) en Wallonië (46%). In grotere bedrijven is de openheid groter dan in kleine structuren.
Meer dan een derde van de Belgische werkenden (35%) doet er ook het zwijgen toe tegenover collega’s met vergelijkbare functies. Een derde praat hier soms oppervlakkig over. Ook hier heerst in kleinere bedrijven een groter taboe. Jongere werknemers hebben duidelijk minder schroom om open kaart te spelen dan oudere werknemers. Ook hier zien we dat er in het zuiden van het land makkelijker over loon gepraat wordt dan in het noorden.
Opvallend is ook dat 53% niet over hun loonpakket praat met een leidinggevende, terwijl dit net de persoon bij uitstek zou moeten zijn bij wie je dit onderwerp op tafel legt. Slechts 19% doet dit.
Dat jongeren transparantie hoger in het vaandel dragen, wordt bevestigd door de cijfers: 61% van de 18-24-jarigen en 51% van de 25-35-jarigen spreekt open over het loon met vrienden. Dit lijkt echter te veranderen zodra ze carrière beginnen maken. Zodra mensen de dertig naderen wordt er enkel nog oppervlakkig over lonen gesproken. Oudere werknemers houden de lippen stijf op elkaar.
3. Vooral vrouwen zijn de dupe van het taboe.
Deze studie lijkt te bevestigen dat het taboe rond verloning de loonkloof in stand houdt. Vrouwen scoren duidelijk minder goed dan mannen op vlak van kennis over de lonen van anderen (64% van de vrouwelijke werknemers heeft geen idee van het loon van collega’s met een andere functie,40% tast in het duister over het loonpakket van medewerkers met een vergelijkbare functie). Ook weet bijna de helft van mannen (ongeveer) welk loonpakket hun baas heeft, tegenover slechts een vierde van de vrouwen.
Het gebrek aan kennis loopt ook samen met een stilzwijgen over de eigen lonen: vrouwen praten hier niet over met collega’s met vergelijkbare functies (38%), noch met andere collega’s (57%) en al helemaal niet met een leidinggevende (61%). Dit doet vermoeden dat vrouwen ook minder onderhandelen dan mannen, want bij deze laatste bespreekt 45% nooit het eigen loon met de baas.
ACTIES OP EQUAL PAY DAY: De ongemakkelijke vraag (18 maart)
Het onderzoek van Ipsos doet ZIJkant vermoeden dat mensen minder schroom hebben om hun seksleven uit de doeken te doen dan om te bekennen hoeveel ze verdienen. Op 18 maart, maandagochtend na Equal Pay Day, nemen we de proef op de som. We vatten post aan het station van Brussel-Centraal. Een opvallend vraagteken confronteert voorbijgangers met een dilemma: op welke ongemakkelijke vraag zou je het liefste antwoorden? Ons vraagtekenpak reist nadien verder naar het station van Gent-Sint-Pieters. Ook in Hasselt en Aalst vinden die dag stationsacties plaats.
PANELGESPREK EN GOOD PRACTICES: Let’s talk about money (20 maart)
Gelukkig kan het taboe binnenkort op de schop: een nieuwe Europese loontransparantierichtlijn verplicht ondernemingen om alle werknemers toegang te verschaffen tot informatie over hun eigen loon en de gemiddelde loonschalen van werknemers die hetzelfde werk of gelijkwaardige arbeid verrichten, verdeeld per geslacht en met alle gehanteerde criteria. Sollicitanten moeten alle informatie krijgen over de lonen in de gepubliceerde functie en werkgevers mogen niet naar hun laatste loon vragen. Bovendien hebben ondernemingen de verplichting om te rapporteren over de loonkloof.
Op woensdag 20 maart (14.30 – 17.00 uur) organiseert ZIJkant ‘Let’s talk about money’, een panelgesprek over loontransparantie met experten, aangevuld door good practices (Ethias, UZ Gent). Europees commissaris voor Gelijkheid Helena Dalli geeft hier een keynote speech over de loontransparantierichtlijn en de kersverse cijfers van de jaarlijkse Europese gendergelijkheidsindex.
Het volledige programma vind je op www.equalpayday.be
[1] Onderzoek uitgevoerd op 22 februari 2024 met n=962 Belgen die professioneel actief zijn. Personen die enkel studentenjobs of flexijobs uitvoeren of eenmanszaak hebben, werden uitgesloten van deelnamen. De maximale foutenmarge, voor een percentage van 50% en een vertrouwensgraad van 95% bedraagt +-3,16% voor elke steekproef.