Een gesprek met L’architecture qui dégenre

Op 29 en 30 september en 1 oktober verandert Brussel in een feministische stad. De vzw L’architecture qui dégenre organiseert op dat moment immers de Matrimoniumdagen en belicht het vrouwelijke erfgoed in de stad.

We spraken met de vzw L’architecture qui dégenre over hoe een feministische stad eruitziet, van begijnhoven tot kindvriendelijke pleintjes tot de gevaren van ‘genderificatie’: “We kunnen geen plek inclusiever maken voor sommige vrouwen* door andere vrouwen* uit te sluiten.”

Het feministische architectuurplatform verwierf vooral naamsbekendheid met de organisatie van Matrimony Days, de vrouwvriendelijkere tegenhanger van de erfgoeddagen of – iets paternalistischer in het Frans – ‘les Journées du Patrimoine’. De Matrimoniumdagen plaatsen het vrouwelijke historisch-architecturaal, beeldhouwkundig, stedenbouwkundig en maatschappelijk Brussels erfgoed in de kijker.

Naast een ontdekkingstocht door het Brusselse matrimonium – dat soms en zelfs vaak overschaduwd wordt – komen ook feministische kwesties aan bod. Verplichte stop: het begijnhof.

Deze sinds de middeleeuwen complexen worden door Appoline Vranken, de oprichtster van L’architecture qui dégenre, in een heel nieuw feministisch daglicht gezet. De architecte raakte tijdens haar opleiding geïnteresseerd in genderverhoudingen. Voor haar thesis verdiepte ze zich in begijnhoven, met name die in Brussel.

Pioniers van het feminisme

De begijnen legden de traditionele normen naast zich neer. Ze weigerden te kiezen tussen een leven als voorbeeldige echtgenote of kloosterzuster en vonden een nieuwe weg, die zowel religieus als seculier was. De begijnen waren zelfredzaam en ondernemend. Ze organiseerden zich in hun eigen huizen, met eigen geld, en zonder mannelijke leiding. Ze waren de pioniers van het feminisme.

Deze en andere inspirerende geschiedenislessen geeft L’achitecture qui dégenre tijdens hun stadswandelingen, o.a. tijdens de Matrimiumdagen. De feministische rondleidingen bieden een optimistische kijk op de stad, met als doel zowel de oorsprong en geschiedenis van de stadsontwikkeling te tonen als mensen te empoweren die momenteel werken aan de ontwikkeling van een feministische stad.

Maar hoe ziet die feministische stad er dan uit? Naast de organisatie van de jaarlijkse Matrimoniumdagen en rondleidingen biedt L’architecture qui dégenre ook advies aan stadsontwikkelaars, van architectenbureaus tot publieke organisaties.

“Open keukens en slaapamers van dezelfde grootte.”

Wonen is nog steeds een belangrijk thema voor de emancipatie van vrouwen, net zoals het dat was voor de begijnen. Nog steeds is een schrikbarend laag percentage van de huiseigenaren vrouw. Bovendien worden nieuwe woonvormen, zoals co-housing, vaak geboren uit de wensen van vrouwen. Die wensen hebben ook vaak te maken met het beter verdelen van zorgtaken (bv koken, op de kinderen letten), die nog steeds vooral bij hen terechtkomen.

Annabelle Hoffait van L’architecture qui dégenre legt uit hoe de indeling van een woning inclusiever kan. Zo zorgt een open keuken ervoor dat er kan worden gekookt terwijl er op een kind wordt gepast. Ook zijn kamers van dezelfde oppervlakte cruciaal. “De tot voor kort verplichte (!) indeling van een appartement met een grote slaapkamer van veertien vierkante meter voor de ouders en kleinere kamers van negen vierkante meter voor kinderen focust alleen op het klassieke heteroseksuele gezin en is dus achterhaald.”

“Plaats voor kinderen in de publieke ruimte.”

Niet alleen bij woningen vormen de zorgtaken van vrouwen een leidraad voor adviezen. Een algemene aanbeveling voor het creëren van een vrouwvriendelijke omgeving is het verwelkomen van kinderen. Een vrouwvriendelijke ruimte is een ruimte die gastvrij is voor vrouwen die voor kinderen zorgen.

Annabelle Hoffait: “We moeten een balans vinden tussen strategie en praktijk: natuurlijk willen we stereotypen veranderen en het idee doorbreken dat vrouwen altijd moeten zorgen. En gelukkig verandert dit ook langzaam maar zeker. Maar tegelijkertijd is het een feit dat de zorgtaken nu vooral nog bij de vrouwen liggen. Dus als we meer vrouwen in de publieke ruimte willen brengen, moeten we daar rekening mee houden.”

“Stop de genderificatie.”

Een groot probleem in de stadsontwikelingssector is het gebrek aan diversiteit. In de architectuuropleidingen is de genderverdeling nog fiftyfifty. Maar wanneer je kijkt naar de werkvloer zie je dat naarmate mensen ouder worden, er minder vrouwen actief zijn als architect. Bovendien geldt dat hoe hoger de functie, hoe minder vrouwen er te vinden zijn. Annabelle Hoffait: “Dit heeft invloed op het ontwerp, want als je architectuurprojecten ontwerpt, projecteer je altijd je eigen behoeften. Witte mannelijke ontwerpers projecteren de behoeften van witte mannen.”

Natuurlijk gaat diversiteit verder dan alleen gender. Tijdens het geven van advies aan projecten is het ook belangrijk om na te denken over hoe het effect kan verschillen per bevolkingsgroep. Annabelle Hoffait waarschuwt voor genderificatie, een mogelijk gevolg van vrouwvriendelijke opwaarderingsprojecten. Net als bij gentrificatie worden bij genderificatie mensen verdreven uit de buurt waar ze altijd hebben gewoond, vanwege hogere prijzen en een nieuwe buurtidentiteit. Dit leidt tot uitsluiting van een deel van de bevolking. “Als we iets inclusiever willen maken voor vrouwen, maar daarbij bepaalde vrouwen uitsluiten, werkt dat niet.”

Koop je tickets voor de Matrimoniumdagen hier.


Journées du Matrimoine, les béguines et le danger de la genderification

Une conversation avec L’architecture qui dégenre

Les 29 et 30 septembre et le 1er octobre, Bruxelles se transforme en ville féministe. En effet, l’asbl L’architecture qui dégenre organise à cette occasion les Journées du Matrimoine qui mettent en valeur le patrimoine féminin de la ville.

L’asbl L’architecture qui dégenre nous explique à quoi ressemble une ville féministe, des béguinages aux places adaptées aux enfants, en passant par les dangers de la ‘genderification’ : “On ne peut pas rendre un lieu plus inclusif pour certaines femmes* en excluant d’autres femmes*”.

La plateforme d’architecture féministe a acquis une notoriété particulière en organisant les Journées du Matrimoine, le pendant féminin des Journées du Patrimoine. Les Journées du Matrimoine mettent à l’honneur le patrimoine bruxellois féminin historique, architectural, sculptural, urbanistique et social.

Outre l’exploration du matrimonium bruxellois, parfois et même souvent occulté, les questions féministes sont également abordées. Arrêt obligatoire : le béguinage.

Ces complexes construits depuis le Moyen-Âge sont montrés sous un nouveau jour féministe par Appoline Vranken, fondatrice de L’architecture qui dégenre. L’architecte s’est intéressée à la question du genre au cours de ses études. Pour sa thèse, elle s’est immergée dans les béguinages, notamment ceux de Bruxelles.

Pionnières du féminisme

Les béguines s’affranchissent des normes traditionnelles. Refusant de choisir entre une vie d’épouse exemplaire ou de religieuse, elles ont trouvé une nouvelle voie, à la fois religieuse et laïque. Les béguines étaient autonomes et entreprenantes. Elles s’organisaient dans leurs propres maisons, avec leur propre argent et sans direction masculine. Elles ont été les pionnières du féminisme.

L’achitecture qui dégenre donne ces cours d’histoire et d’autres leçons inspirantes au cours de ses visites de la ville, y compris pendant les Journées du Matrimoine. Les visites féministes offrent une vision optimiste de la ville, visant à la fois à montrer les origines et l’histoire du développement urbain et à responsabiliser les personnes qui travaillent actuellement au développement d’une ville féministe.

Mais à quoi ressemble cette ville féministe ? Outre l’organisation des Journées du Matrimoine et des visites guidées, L’architecture qui dégenre offre également des conseils aux promoteurs urbains, qu’il s’agisse de cabinets d’architectes ou d’organismes publics.

“Cuisines ouvertes et chambres de même taille”.

Le logement reste un enjeu important pour l’émancipation des femmes, tout comme il l’était pour les béguines. Le pourcentage de femmes propriétaires est encore scandaleusement bas. En outre, les nouvelles formes de logement, telles que la colocation, sont souvent le fruit de souhaits exprimés par les femmes. Ces souhaits ont aussi souvent trait à une meilleure répartition des tâches de soins (par exemple la cuisine, la garde des enfants), qui leur incombent encore principalement.

Annabelle Hoffait de L’architecture qui dégenre explique comment l’aménagement d’un logement peut être plus inclusif. Par exemple, une cuisine ouverte permet de cuisiner tout en s’occupant d’un enfant. Les pièces de même surface sont également cruciales. “Jusqu’à récemment, l’aménagement obligatoire ( ! ) d’un appartement avec une grande chambre de quatorze mètres carrés pour les parents et des chambres plus petites de neuf mètres carrés pour les enfants se concentre uniquement sur la famille hétérosexuelle classique et est donc obsolète.”

“Place aux enfants dans l’espace public”.

Non seulement dans le domaine du logement, les responsabilités des femmes en matière de soins guident les conseils. Une recommandation générale pour créer un environnement favorable aux femmes est d’accueillir les enfants. Un espace adapté aux femmes est un espace accueillant pour les femmes qui s’occupent d’enfants.

Annabelle Hoffait : “Nous devons trouver un équilibre entre la stratégie et la pratique : bien sûr, nous voulons changer les stéréotypes et briser l’idée que les femmes doivent toujours s’occuper des enfants. Et heureusement, cela évolue lentement mais sûrement. Mais en même temps, le fait est que les tâches de soins sont encore aujourd’hui principalement entre les mains des femmes. Si nous voulons faire entrer davantage de femmes dans la sphère publique, nous devons donc en tenir compte.”

“Arrêtez la genderification.”

Le manque de diversité est un problème majeur dans le secteur de l’urbanisme. Dans les écoles d’architecture, les hommes et les femmes sont encore répartis à parts égales. Mais sur le lieu de travail, on constate qu’avec l’âge, de moins en moins de femmes sont actives en tant qu’architectes. En outre, plus le poste est élevé, moins il y a de femmes. Annabelle Hoffait : “Cela affecte la conception parce que lorsque vous concevez des projets architecturaux, vous projetez toujours vos propres besoins. Les concepteurs masculins blancs projettent les besoins des hommes blancs.”

Bien entendu, la diversité ne se limite pas au genre. Lorsque l’on conseille des projets, il est également important de réfléchir à la manière dont l’effet peut différer selon le groupe de population. Annabelle Hoffait met en garde contre la ‘genderification’ une conséquence possible des projets de modernisation favorables aux femmes. Comme la gentrification, la genderification consiste à chasser les gens du quartier où ils ont toujours vécu en raison de la hausse des prix et d’une nouvelle identité de quartier. Cela conduit à l’exclusion d’une partie de la population. “Si nous voulons faire quelque chose de plus inclusif pour les femmes, mais que dans le même temps nous excluons certaines femmes, cela ne fonctionne pas”, explique-t-elle.

Achetez vos billets pour les Journées du Matrimoine ici.


The Matrimony Days, the beguines and the dangers of genderification

A conversation with L’architecture qui dégenre

On 29 and 30 September and 1 October, Brussels will turn into a feminist city. Indeed, L’architecture qui dégenre will be organising the Matrimony Days, highlighting the city’s female heritage.

We spoke to L’architecture qui dégenre asbl about what a feminist city looks like, from beguinages to child-friendly squares to the dangers of ‘genderification’: “We cannot make a place more inclusive for some women* by excluding other women*.”

The feminist architecture platform gained particular notoriety by organising the Matrimony Days, the women-friendly counterpart of heritage days or – slightly more paternalistic – patrimony days. The Matrimony Days places female historical-architectural, sculptural, urban planning and social Brussels heritage in the spotlight.

In addition to an exploration of Brussels matrimony – which is sometimes and even often overshadowed – feminist issues are also addressed. Obligatory stop: the beguinage.

These complexes built since the Middle Ages are shown in a whole new feminist light by Appoline Vranken, founder of L’architecture qui dégenre. The architect became interested in gender relations during her studies. For her thesis, she immersed herself in beguinages, especially those in Brussels.

Pioneers of feminism

The beguines rejected traditional norms. They refused to choose between being exemplary wives or nuns and found a new path that was both religious and secular. The beguines were self-reliant and enterprising. They organized themselves in their own houses, with their own money, and without male leadership. They were the pioneers of feminism.

L’architecture qui dégenre offers these and other inspiring history lessons during their city walks. The feminist tours provide an optimistic view of the city, aiming to showcase both the origins and history of urban development while empowering those currently working towards the development of a feminist city.

But what does the feminist city look like? In addition to organizing the annual Matrimony Days and guided tours, L’architecture qui dégenre also provides advice to urban developers, from architectural firms to public organizations.

“Open kitchens and bedrooms of the same size.”

Housing is still a crucial theme for women’s emancipation, just as it was for the beguines. A shockingly low percentage of homeowners are women. Furthermore, new forms of housing, such as cohousing, often emerge from women’s desires. These desires are often related to the better distribution of caregiving tasks (e.g., cooking, and taking care of children), which still primarily fall on them.

Annabelle Hoffait from L’architecture qui dégenre explains how the design of a home can be more inclusive. For example, an open kitchen allows cooking while keeping an eye on a child. Rooms of equal size are also crucial. “The previously mandatory (!) design of an apartment with a large bedroom of fourteen square meters for the parents and smaller rooms of nine square meters for children focuses solely on the traditional heterosexual family and is therefore outdated.”

“More place for children in public space.”

The caregiving tasks of women are not only relevant for housing. A general recommendation for creating a female-friendly environment is to welcome children. A female-friendly space is one that is welcoming to women who are caring for children.

Annabelle Hoffait: “We need to strike a balance between strategy and practice: of course, we want to change stereotypes and break the idea that women always have to care. And fortunately, this is slowly changing. But at the same time, we must consider that it is still the reality. So, if we want to bring more women into public space, we must consider their current needs.”

“Stop genderification.”

A significant problem in the urban development sector is the lack of diversity. At the beginning of an architecture study, the gender distribution is fifty-fifty. However, when you look at the workforce, you see that as people get older, fewer women can be found. “Of course, this affects the design because when you design architectural projects, you always project your own needs. White male designers project the needs of white men.”

Of course, diversity goes beyond gender. When providing advice to projects, it is also important to consider how the impact may vary across different population groups. Annabelle Hoffait warns against ‘genderification’, a possible consequence of women-friendly upgrading projects. Similar to gentrification, genderification can lead to the displacement of people from the neighbourhoods they have always lived in due to higher prices and new neighbourhood identity. This results in the exclusion of a portion of the population. “If we want to make something more inclusive for women but exclude certain women in the process, it doesn’t work.”

Buy your tickets for the Matrimony Days here.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.