Tijdens Women Bike the City @ Kortrijk fietsten we langs het beeld van Marcella Pattyn (1920 – 2013) in het Kortrijkse begijnhof. Zij was de laatste rock-‘n-roll-begijn ter wereld. Met haar dood kwam er een einde aan een 800 jaar durende traditie.

Marcella wordt in 1920 geboren in Congo en wilde van kinds af aan missiezuster worden in Afrika. Wegens haar slechtziendheid en later blindheid werd ze geweigerd. Ze treedt op 21-jarige leeftijd binnen in het begijnhof van Sint-Amandsberg, daarna wordt ze naar Kortrijk gestuurd om een ziekenafdeling op te richten.

Ze is muzikaal onderlegd en speelt orgel, piano en accordeon. Handwerk is verder haar grootste bezigheid. Marcella verkoopt zelfgebreide poppetjes aan toeristen en zamelt zo geld in voor de Katholieke Vereniging voor Zieken. Zelfs wanneer ze noodgedwongen naar een rusthuis moet verhuizen, blijft ze humoristisch uit de hoek komen en is ze taalvaardig en bij de pinken. In 2001 krijgt Marcella Pattyn een bronzen standbeeld in het begijnhof. Als laatste begijn ter wereld is ze op dat moment zelf een levend monument.

In de kapel van het begijnhof in Kortrijk is er een overzichtstentoonstelling gewijd aan Marcella’s leven en werk, met onder meer voorwerpen en kleding die van haar zijn en allerlei fotomateriaal. De tentoonstelling kan je bezichtigen tijdens de openingsuren van de kapel.

Wegens hun zelfstandigheid worden begijnen soms de ‘eerste feministen’ genoemd. Als alleenstaande vrouw had je in de middeleeuwen weinig andere mogelijkheden dan het klooster of de prostitutie in trekken. De begijnhoven waren een alternatief waarin vrouwen zich als echte ondernemers toonden, ze beconcurreerden zelfs de gilden met hun lakennijverheid. Als vrouw woonden begijnen in hun éigen huis, verdienden ze zélf geld en was er géén man – zelfs niet de bisschop – die baas over hen was. Ze waren ronduit revolutionair, pure rock-‘n-roll.

New wave begijntjes

Momenteel komt er een ‘nieuwe begijngolf’ overgewaaid uit Duitsland: verschillende vrouwen laten zich inspireren door het leven en werk van de begijntjes. Al meer dan 500 Duitse vrouwen zijn lid van deze nieuwe begijnenbeweging, die alternatieve woonprojecten inspireren – zoals onder andere een in Louvain-la-Neuve – die met de vroegere begijnhoven te vergelijken zijn.

Ook in het Kortrijkse begijnhof worden begijnhuisjes verhuurd. In 2016 lagen de huurprijzen rond de 600 euro. Kandidaten moesten ouder dan veertig jaar zijn en kinderen waren niet welkom. In 2019 wijzigde het huishoudelijk reglement van het Begijnhof. Er is geen leeftijdscriterium meer en kinderen zijn nu toegelaten.

Begijnen zijn geen nonnen

Eén misverstand dat vaak weerlegd moet worden is dat begijnen geen nonnen zijn. Begijnen zijn alleenstaande vrouwen die ervoor kiezen om niet naar het klooster te gaan. Ze zitten in een tussenpositie. Ze mogen naar buiten, op bezoek bij familie, of mogen de begijnhoven verlaten als ze toch zouden willen trouwen.

Het grootste verschil tussen begijnen en nonnen heeft niets met vroomheid of het celibaat te maken, maar met de gelofte van armoede. Begijnen moeten geen persoonlijke armoede beloven. Ze mogen bezittingen hebben. Zo had je rijke begijnen met een eigen huis in de begijnhoven. Andere begijnen gingen werken, zij mochten houden wat ze hadden.