Wist je dat Elise Plasky al in 1910 pleitte voor het recht op toegankelijke en kwaliteitsvolle kinderopvang voor arbeiderskinderen?

Elisabeth Van de Vyvere (1865-1944), gehuwd met de landschapsschilder Eugène Plasky, was de eerste vrouwelijke arbeidsinspecteur van België. Haar leven lang zal ze strijden voor de emancipatie van de arbeidersvrouwen. Ze is in die periode een van de weinigen die een realistisch inzicht in hun situatie heeft en hen op een respectvolle, bijna heroïsche manier beschrijft. Met haar visie op kinderopvang is ze haar tijd ver vooruit.

Als arbeidsinspecteur wordt ze van 1902 tot 1932 belast met de inspectie van de regelgeving over vrouwen- en kinderarbeid. In 1909 schrijft ze het eerste rapport over de Belgische kinderzorg. Ze onderzocht daarvoor 49 kinderdagverblijven, waarvan 17 in Brussel en 8 in Gent.

Deze kinderopvang wordt vooral door de burgerij georganiseerd. Ze ziet het als een vorm van liefdadigheid naar de allerarmsten. Moeders krijgen er medische en hygiënische vorming om hun kinderen groot te brengen. Men gaat daarbij volledig voorbij aan het feit dat de hoge kindersterfte te wijten is aan de moeilijke omstandigheden waarin vele arbeidersgezinnen leven. De burgerij en de kerk gebruiken kinderopvang bovendien om de arbeidersklasse te controleren. Ze leggen hun eigen toegangseisen op en maken de arbeiders van zich afhankelijk. Vele arbeidsters laten hun kinderen daarom nog liever achter bij een buurvrouw dan beroep te doen op deze bevoogdende diensten.

In 1910 houdt Elise Plasky een toespraak waarin ze een radicaal andere visie op kinderopvang uiteen zet. Volgens haar behoort kinderopvang tot het publieke domein. Het is geen noodzakelijk kwaad voor moeders die eigenlijk thuis zouden moeten blijven, maar een recht, een middel om de arbeidersvrouwen te emanciperen. Elk van de naar schatting 300.000 arbeiderskinderen zou een plaats in een crèche moeten krijgen. De toenmalige crèches telden echter slechts 3.000 plaatsen. Deze kinderopvang hoorde bovendien gratis te zijn.

De stedelijke kinderopvang in Luik is Plasky’s  grote voorbeeld. Sinds 1879 vormt dit de enige kinderopvang in België die volledig onder de controle van het stadsbestuur valt. Ze kent duidelijke personeelsnormen en wordt regelmatig geïnspecteerd. Plasky eist kwaliteitsvolle crèches, net als in Luik, waar geïnvesteerd wordt in de opvoeding van het kind. Ze plaatst kinderopvang zo op dezelfde lijn als het kleuteronderwijs.

Tegen de liefdadigheid en controle door de burgerij en de kerk gaat Elise Plasky voor crèches die door de centrale overheid erkend, gecontroleerd en volledig gesubsidieerd zijn. Het idee dat moeders thuis moeten blijven om voor hun kinderen te zorgen, blijft echter hardnekkig standhouden. Plasky’s unieke visie op kinderopvang lijkt pas 100 jaar na haar toespraak definitief door te breken.

 

In de rubriek ‘zij-verhalen’ zetten we maandelijks een iconische vrouw in de schijnwerpers. Want hoewel vrouwen al eeuwenlang de toekomst mee vorm geven, zijn het toch vaak mannen die eeuwige roem vergaren. En dat willen wij graag anders zien.